چرا وزیر ارتباطات قصد «تابلو» کردن کاربران اینترنت را دارد؟

موضوع اینترنت در کشور و نحوه استفاده از آن از زمانی که این پدیده در کشور شیوع یافته و به عبارتی ضریب نفوذ آن افزایش یافته است به یکی از دغدغه های اصلی مدیران و مسئولین بخش ارتباطات و مخابرات کشور بدل شده است. بخشی از این دغدغه ناشی از ضروریات توجه به این موضوع و برقراری امنیت در استفاده از آن است اما گویا بخش مهمتری از آن دغدغه های ناشی از ذهن مسئولان، بدون در نظر آوردن ماهیت آن است.

سر و سامان دادن به بحث استفاده از اینترنت در کشور البته موضوعی بسیار جالب توجه است زیرا از یک سو مسئولان دغدغه آن را در سر دارند – به دلایلی از جمله دلایل مربوط به امنیت ملی کشور – و از سوی دیگر مشترکان و مشتریان اینترنت در کشور نیز همین خواسته را از مسئولان داشته اما به گونه ای دیگر و بر این مبنا که با افزایش سرعت اینترنت و کاهش بهای آن دست سودجویان و شرکتهای متخلّف که حق کاربران را تضییع کرده اند، رو شده و در نهایت بسته شود.

موضوع راه اندازی شبکه ملی اطلاعات که به گونه ای همان اینترانت ملی است، البته از چندی پیش در دستور کار قرار گرفته است و مزایا و معایب آن از سوی کارشناسان مورد تجزیه و تحلیل واقع شده هرچند در چند و چون اجرای آن و البته شدنی بودن این موضوع نیز شک و تردید هایی وجود دارد.

اما گویا موضوع در دولت روحانی و برای وزیر ارتباطات این دولت یعنی محمود واعظی به گونه ای دیگر مطرح است و شخص وزیر ارتباطات، قصد دارد موضوع استفاده از اینترنت در کشور را «شخصی» کند.

وی اخیرا در یک نشست خبری با صراحت عنوان کرده است که دسترسی به اینترنت از ابتدای دولت دو برابر شده است و افزایش ضریب اینترنت یکی از شاخص‌های دسترسی آزاد به اطلاعات است. در این راستا هویت‌بخشی به کاربران اینترنت و شناسایی استفاده‌کنندگان از این فضا در دستور کار است تا به این ترتیب تابلویی برای کاربر تعریف شود و هویت افرادی که از اینترنت استفاده می‌کنند نامعلوم نباشد.

موشکافی اظهارات وزیر ارتباطات در تابلو کردن کاربران

التبه وزیر ارتباطات چندان پیرامون این موضوع یعنی تابلو دادن به دست کاربران اینترنت یا تابلو کردن آنها، توضیح نداده است و به همین چند جمله بسنده کرده است. اما همین اندازه کافی است که با توجه به سخنان قبل و بعد از آن ماهیت و نیت سخن محمود واعظی مشخص شود و البته پیرامون اجرایی شدن آن نیز بتوان کمی سخن گفت.

نکته اول در صحبت های واعظی این است که در این بخش از سخنان خود به وضوح و از آفتاب روشن تر ضد و نقیض سخن میگوید. در حالی که ضریب نفوذ اینترنت در کشور را راه دسترسی آزاد به اطلاعات میداند اما بلافاصله از شناسنامه دار کردن کاربران سخن میگوید که اساسا و ذاتا با موضوع «دسترسی آزاد» در تناقض است. حتی اگر بتوان برای این موضوع هزاران توجیه بدست داد، هر فردی که با اینترنت و ماهیت آن آشنا باشد، شک نخواهد داشت که «هویت بخشی» به اینترنت به این معنی است که ذات دسترسی آزاد میتواند محدود باشد.

از سوی دیگر باید به اظهارات واعظی در خصوص تعیین هویت کاربران به دقت تفکر کرد. سخنان واعظی کاملا مشخص است و نیاز به هیچ تفسیری ندارد. گویا وزیر ارتباطات علاقه شدیدی به این موضوع دارد که کاربران اینترنت هویت داشته باشند و اسم و رسم آنها مشخص باشد.

این موضوع البته هم اکنون نیز وجود دارد و از زمانی که شما توسط یک ISP به اینترنت متصل میشوید، اسم و رسم گیرنده خدمات با جزئیات موجود بوده و میتواند در اختیار مسئولان قرار بگیرد. پس منظور واعظی از «هویت بخشی» چیزی ورای این موارد است.

منظور واعظی به احتمال بسیار قوی این است که هر کدام از کاربران اینترنت به شکل جداگانه صاحب یک هویت اینترنتی باشند و برای مثال فرد الف و ب که همزمان از یک روتر یا مودم به اینترنت متصل هستند هر کدام هویت جداگانه و قابل شناسایی داشته باشند.

وزیر چگونه میخواهد کاربران را تابلو کند؟

آنگونه که به نظر میرسد محمود واعظی این موضوع را بدون اطلاعات کافی در خصوص چگونگی اجرایی کردن آن بر زبان آورده که البته پیش از این نیز سابقه داشته است که واعظی بدون اطلاعات دست به اظهار نظر بزند و نمونه آن را در خصوص بد افزار Regin مشاهده کرده بودیم، پس مسبوق به سابقه است.

توضیح آنکه اجرایی شدن این تابلو سازی در این حد نیاز به زیر ساخت ها و اقدامات گسترده دارد. اولین اقدام تعریف کل کشور به عنوان یک شبکه داخلی است که نیازمند راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است که اکنون بعد از چندین سال نه زیر ساخت های آن فراهم است و نه گویا بعد از این هم فراهم خواهد شد.

حال با فرض آنکه این شبکه در همین حد نیز جوابگوی نیاز باشد، تابلو کردن کاربران اینترنت، از دو راه امکان پذیر است. اول آنکه برای هر کاربر اینترنت یک هویت مثلا به شکل ID و یک گذرواژه مخصوص تولید شود که تنها و تنها ارتباط به اینترنت از این طریق میسر شود. یا آنکه با تعریف شبکه داخلی اطلاعات، ابتدا کل IP های کاربران به IP های Static تغییر کند و بر اساس این IP ها هویت هر کاربر به شکل جداگانه تعیین شود.

مشکلاتی که باقی میماند احتمالا به ذهن واعظی و مشاوران وی در این مورد بادی خطور کرده باشد و اگر غیر از این باشد، جای تحیر و شگفتی است! درمورد اول داشتن یک پایگاه داده از اطلاعات 80 میلیون کاربری که به شکل بالفعل و بالقوه میتوانند از اینترنت استفاده کنند، خود موارد امنیتی بسیار را در بر دارد. از سویی من به راحتی میتوانم از هویت شخص دیگر برای ورود به اینترنت استفاده نمایم و در نتیجه موضوع هویت بخشی به یک بازی سرگرم کننده شباهت بیشتر دارد تا یک موضوع جدی.

نکته دیگر آنکه همزمان با صدور شناسنامه و کارت ملی برای نوزادان، باید یک هویت اینترنتی هم به آنها داده شود، چون بالاخره یک زمانی باید به اینترنت متصل شوند و واعظی معتقد است که این اتصال بدون تابلو، مورد قبول نیست!

اشکال اساسی در مورد دوم نیز این است که عملا کاربران اینترنت در یک جا و تنها با یک دستگاه به اینترنت متصل نمیشوند. امروز هر کاربر عملا حداقل با دو دستگاه – لپتاپ و موبایل – میتواند به اینترنت متصل شود در نتیجه  هویت بخشی از طریق IP نیاز به حداقل 160 میلیون IP از نوع Static دارد. در این صورت هر زمان که شما دستگاه جدیدی خریداری میکنید، نیاز به این است که یک IP جدید هم برای آن بخرید!

ضمن آنکه اجرایی کردن همه اینها منوط به این است که ابتدا کل کشور به عنوان یک شبکه داخلی تعریف شود که هم واعظی به مشکلات و معضلات و موانع آن باید آگاه باشد، و هم سایر مشاوران وی.

البته همانگونه که ذکر شد و سابقه آن موجود است، هیچ بعید نیست که واعظی با اطلاعات اندک تنها در مورد طرحی سخن گفته باشد که چهارچوب های آن مطرح شده و عملا در حد اجرا نیست. اما هنوز جای تعجب دارد که چرا وزیر ارتباطات باید به دنبال «تابلو» کردن کاربران اینترنت باشد. 

اما چند سوال

آیا بهتر نیست که محمود واعظی به جای تابلو کردن کاربران، به دنبال گرفتن حق آنها از ISP ها و خدمات رسان هایی باشد که عملا و در روز روشن حق مصرف کنندگان اینترنت را می خورند و همه هم آنها را میشناسند اما کسی برای جلوگیری از حق خوری آنها اقدامی نمیکند؟

آیا بهتر نیست که محمود واعظی به جای تابلو کردن کاربران اینترنت سخن از سرعت فاجعه اینترنت در کشوری بزند که قدم در راه توسعه را سرلوحه قرار داده است و قرار است تا 1404 کشور اول منطقه باشد؟

آیا بهتر نیست که محمود واعظی به جای آنکه تابلو به دست کاربران اینترنت بدهد، طرح و برنامه ای اساسی برای آموزش حفظ امنیت و حریم خصوصی در فضای نت برای آنها در نظر آورد؟

آیا بهتر نیست که محمود واعظی به دنبال بهبود خدمات اپراتورهای موبایل در کشور باشد و خدمات اینترنتی آنها را تقویت کند تا آنکه دغدغه هویت کاربران اینترنت را داشته باشد؟

آیا بهتر نیست که محمود واعظی یا از طرحی که از چند و چون اجرای آن اطلاع ندارد سخن نگوید و یا آنکه با اطلاعات کامل و جزئیات از طرح مذکور پرده برداری کند.