نبض انتخابات ۹۴ در اینترنت می‌زند

آنچه در خصوص انتخابات امسال مسلم است کاندیداهای انتخابات مجلس و خبرگان بخوبی از توانایی فضای مجازی برای تبلیغات و معرفی خود استفاده می‌کنند.

کاربران نیز بهترین راه برای کسب اطلاع از اتقافات انتخابات را فضای مجازی می‌دانند. به طوری که طبق یک نظرسنجی، 60 درصد کاربران، فضای مجازی را منبع راهنما برای انتخاب کاندیداها معرفی کرده‌اند.

بهر‌ه‌گیری از سرویس‌های اینترنتی در دنیا

برگزاری انتخابات به شیوه کاملاً الکترونیک سال‌هاست که در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کنار این روش، استفاده از ابزارهای فضای مجازی فرصتی فراهم کرده تا کاندیداهای انتخابات مختلف با کمترین هزینه‌ و محدودیتی نظرات و برنامه‌هایشان را به گوش رأی‌دهندگان برسانند.

نمونه بارز توجه به سرویس‌های اینترنتی را می‌توان در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌روی امریکا دید. براساس گزارش‌های مختلف، سرویس‌های اینترنتی مانند شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌ها نوع ارتباط کاندیداهای این انتخابات با مردم را با تحولات شگرفی روبه‌رو کرده است. بر اساس نتایج نظرسنجی منتشر شده توسط مرکز تحقیقاتی Pew، نزدیک به 63 درصد از امریکایی‌ها اخبار مورد نظر خود را از طریق فیس‌بوک دریافت می‌کنند. این در حالی است که آمار یاد شده در سال 2013، چهل و هفت درصد بوده است. شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و فیس‌بوک، تعامل نامزدهای انتخاباتی با طرفدارانشان را نیز تغییر داده‌اند به طوری که حالا شاهد راه‌اندازی نوعی حوزه‌های انتخاباتی آنلاین در شبکه‌های اجتماعی هستیم.

به اعتقاد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی‌ مطالب ارائه شده در شبکه‌های اجتماعی منتسب به نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری امریکا، کیفیتی مشابه و یا به مراتب بهتر از آنچه در قالب راهکارهای سنتی پیش روی آنها قرار می‌گرفته، دارند. رقم‌های سرمایه‌گذاری دیجیتالی روی انتخابات امریکا نیز از مقدار 145 میلیون دلار در سال 2012 حالا به 607 میلیون دلار افزایش یافته است. این در حالی است که سایت بیزینس اینسایدر در مقاله خود از اختصاص 40 درصد از این مبلغ به شرکت فیس‌بوک اشاره خبر داده است. به باور تحلیلگران، شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر یا یوتیوب می‌‌توانند در مدت زمانی کوتاه، کوچک‌ترین عکس‌العمل یک نامزد انتخاباتی را در سطح وسیع پخش کنند.

استفاده از این ابزارهای دیجیتالی حتی پیش‌بینی در خصوص برنده رقابت‌های انتخاباتی در این کشور را نیز بسیار ساده‌تر کرده است. برای مثال چندی پیش گوگل با کمک موتور هوش‌مصنوعی خود، اعلام کرد هیلاری‌کیلنتون، نامزد حزب دموکرات‌ها در انتخابات آینده ریاست‌جمهوری امریکا برنده خواهد شد. هرچند این نتایج قابل اتکا نیستند اما قطعاً روی جو روانی جامعه و نظر کاربران تأثیرگذار است. همچنین سایت Politico در مقاله تحقیقاتی خود در خصوص تأثیر سرویس‌های اینترنتی بر روند انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا، پیش‌بینی کرده که گوگل می‌تواند 20 تا 80 درصد روی نتایج حاصل از انتخابات امریکا تأثیر داشته باشد. استفاده سیاستمداران از سرویس‌های اینترنتی محدود به امریکا نیست.

سیاستمداران در کشوری مانند فرانسه نیز از سرویس‌های اینترنتی و مخصوصاً شبکه‌های اجتماعی در انتخابات خود بهره‌های قابل توجهی برده‌اند. به‌طور جدی جرقه استفاده سرویس‌های اینترنتی در این کشور به انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2009 باز می‌گردد. زمانی که نیکولاس سارکوزی یکی از کاندیداهای انتخابات این کشور به شبکه اجتماعی توییتر پیوست. شاید بعد از این اتفاق بود که سیاستمداران مختلف این کشور به سمت استفاده از اینترنت و جاذبه‌های آن برای انجام امور سیاسی و جلب نظر شهروندان روی آوردند. برای مثال طبق گزارش رویترز فرانسوو بایرو، یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 استفاده از توییتر را برای تبلیغات و پاسخ به سؤالات خبرنگاران انتخاب کرده بود. حتی او بعد از حضور در دفتر کارش جواب هیچ خبرنگاری را نمی‌داد و پاسخ به سؤالات را از طریق توییتر خود پیگیری می‌کرد. همچنین در این سال یوتیوب یک کانال تبلیغاتی برای انتخابات ۲۰۱۲ فرانسه به وجود آورد. در این کانال، مصاحبه‌ با کاندیداهای مختلف پخش می‌شد.

یکی دیگر از کشورهایی که سرویس‌های اینترنتی در انتخابات آن تأثیرگذار بوده، هند است.کشوری که بیش از هفتاد میلیون کاربر در رسانه‌های اجتماعی دارد. گزارش‌های مختلف نشان داده که رسانه‌های اجتماعی بر انتخابات پارلمانی این کشور که سال گذشته برگزار شد، اثر بسیار چشمگیری داشته است. براساس یک تحقیق که توسط بنیاد علوم IRISانجام گرفته، نتیجه ۲۸۷ کرسی از ۵۴۳ کرسی پارلمانی هند از رسانه‌های اجتماعی، خصوصاً فیس بوک تأثیر پذیرفته است.

تلگرام، پیروز میدان

اما داستان استفاده از سرویس‌های اینترنتی در ایران برای پیشبرد فعالیت‌های انتخاباتی داستان متفاوتی از دنیا دارد. در حالی که بسیاری از سیاستمداران دنیا برای معرفی برنامه‌ها و سیاست‌هایشان از سرویس‌های اینترنتی مانند فیس‌بوک، توییتر، یوتیوب و... استفاده می‌کنند، این سرویس‌های در ایران فیلتر است. بنابراین کاندیداهای انتخاباتی در کشور چندان نمی‌توانند روی چنین سرویس‌هایی برای معرفی خود و دریافت بازخورد از کاربران حساب باز کنند.

با تمام محدودیت‌هایی که از دوران دولت‌های نهم روی سرویس‌های اینترنتی از جمله فیس‌بوک اعمال شد با این‌حال هنوز سرویس‌هایی هستند که کاندیداها و همچنین مردم به کمک آن بتوانند خبرها و اتفاقات انتخاباتی و سیاسی را دنبال کنند.

براساس تازه‌ترین نظرسنجی سایت «تابناک» از کاربران، 60 درصد کاربران فضای مجازی را منبع اصلی بررسی نامزدها و انتخاب کاندیدای اصلح می‌دانند. در این بین یکی از سرویس‌های اینترنتی که کاربران ایرانی را در لحظه در جریان انتخابات دور دهم مجلس شورای اسلامی قرار می‌دهد«تلگرام» است. شبکه‌ای که تا کنون بارها از سوی کمیته فیلترینگ تهدید به فیلترینگ شده اما وزارت ارتباطات با سیاست‌های خاص خود مانع از این کار شده است.

حالا تلگرام با فاصله زیادی از دیگر شبکه‌های اجتماعی محبوب سیاستمداران و کاربران خارجی، به منبع خبری کاربران ایرانی تبدیل شده است. راه‌اندازی کانال‌های اختصاصی برای کاندیداهای مجلس دهم و یا فعالیت‌ روبات‌هایی که اقدام به اطلاع‌رسانی و معرفی کاندیداهای مختلف می‌کنند از جمله سرویس‌هایی است که تلگرام در اختیار نامزدان انتخابات مجلس دهم و کاربران ایرانی گذاشته است.

کارشناسان دلایل مختلفی را برای پیشتاز بودن تلگرام در جریان انتخابات اخیر ایران عنوان می‌کنند. امید رضوی، کارشناس ارتباطی در این خصوص می‌گوید:« براساس اظهارات مسئولان وزارت ارتباطات، تعداد کاربران فعال تلگرام در ایران به رقمی بیش از 15 میلیون می‌رسد و براساس نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، 53 درصد از کل مردم ایران حداقل عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند که در این بین شبکه اجتماعی تلگرام از محبوبیت بالایی در بین کاربران برخوردار است.»

وی در ادامه می‌افزاید:« این شبکه پیام رسان موبایلی برعکس شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های دیگر با محدودیت‌هایی نظیر فیلترینگ و یا کند شدن در ارائه خدمات مانند آنچه در وایبر یا واتس‌اپ دیده‌ایم، مواجه نشده است. در واقع سرعت بالا و ارائه خدمات متنوع مانند دسترسی ساده، ایجاد کانال،‌ارسال سریع تصاویر، ویدئو و.. از طریق این سرویس سبب شده که کاربران ایرانی و همچنین کاندیداهای انتخابات مجلس، تلگرام را بهترین وسیله برای اطلاع‌رسانی انتخاباتی خود انتخاب کنند.» همچنین این کارشناس ارتباطی، فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی پر بازدید در دنیا را عامل اصلی مهجور ماندن این سرویس‌ها در کارزار انتخاباتی اخیر ایران عنوان می‌کند.

به باور بسیاری از کارشناسان رسانه‌های اینترنتی، هزینه‌های تبلیغات در جریان‌های انتخاباتی را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد و از صرف انرژی و هدر رفتن کاغذ نیز جلوگیری می‌شود. همچنین سیاستمداران می‌‌توانند اخبار را به شکل آنی به روز‌رسانی کرده و در اختیار کاربرانشان بگذارند.

در ایران نیز با وجود محدودیت‌هایی که روی برخی سرویس‌های اینترنتی اعمال می‌شود انتظار می رود مانند کشورهای دیگر، فناوری تأثیر محسوس خود را همان طور که در جریان انتخابات خرداد 92 نمایان ساخت در این دوره هم سهم شایانی در رفتار انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان داشته باشد.