آسیب شناسی و واکاوی یک شبکه اجتماعی

روزنامه خراسان شمالی در شماره روز شنبه، ششم دیماه خود، در گزارشی به سراغ شبکه اجتماعی 'وایبر' رفته و این پدیده اجتماعی را مورد آسیب شناسی و واکاوی قرار داده است.

در صفحه اجتماعی این نشریه استانی می خوانیم: همه دور هم جمع شده اند و از برنامه های شب گذشته خود در شبکه اجتماعی وایبر حرف می زنند و می خندند. یکی پیام دوستش را با صدای بلند می خواند، دیگری هم پیامی را به او نشان می دهد و یکی دیگر از دوستان عکسی را که به تازگی در وایبر گذاشته است به دوستش نشان می دهد. آن دیگری هنوز چشم هایش را می مالد و به زحمت از خواب بیدار شده است. معلم وارد کلاس می شود و بچه ها از جای خود بر می خیزند. هنگامی که معلم درس های جلسه گذشته را از تعدادی از دانش آموزان می خواهد تا ارائه دهند، آن ها سکوت می کنند و دیگران به آن ها می خندند و به یاد شیرین کاری شب گذشته آن ها در وایبر می افتند.

گوش هایی که نمی شنوند

مدت هاست در پیام های گوشی تلفن همراه خود غرق شده است و هر چقدر والدینش صدایش می زنند تا برای صرف شام از اتاقش بیرون بیاید فایده ای ندارد. مدام صدای پیام تلفنش به گوش می رسد و پیام های جدید وایبری به دستش می رسد. هر بار که می خواهد آن را خاموش کند و کنار بگذارد، دوباره پیام جدیدی می آید و او را وادار به پاسخ دادن می کند. گاهی صداهای عجیب و غریبی از اتاقش شنیده می شود و هنگامی که مادر با تعجب از او سوال می کند، می گوید: برای تفنن و سرگرمی با دوستان مجبور بودم پیام های صوتی بگذارم. یک ساعت طول می کشد تا از اتاقش بیرون بیاید اما هنگام شام خوردن هم دست از پیام بازی بر نمی دارد.

غرق در تلفن همراه

در اتاقش مشغول بررسی پیام هایی است که برایش ارسال شده است. صدای گریه کودک 3 ساله اش از اتاق دیگر شنیده می شود اما او با شنیدن این صدا عکس العملی نشان نمی دهد. همسرش با تعجب نگاهی به او می اندازد و منتظر است تا به سراغ فرزندش برود و او را آرام کند اما زن از جای خود تکان نمی خورد و آن قدر در صفحه وایبر خود غرق شده است و پیام های مختلف را بررسی می کند که فرصتی برای رسیدگی به فرزندش ندارد.

فرصت هایی که از دست می رود

صدای گفت و گوی جمع خانوادگی شان لحظه به لحظه کمتر می شود. عده ای گوشی های شان را در دست گرفته اند و پیام های مختلف وایبری را با هم رد و بدل می کنند. یکی از افرادی که خود عضو وایبر نیست، از این کار اطرافیانش انتقاد می کند و می گوید: در کنار هم بودن اعضای خانواده، دوستان و آشنایان احساسی است که جز در دنیای واقعی در جای دیگری نمی توان آن را تجربه کرد اما عده ای این فرصت را با گشت زنی در فضای مجازی از دیگران سلب می کنند. «ناصری» ادامه می دهد: در این برهه از زمان که افراد گرفتار زندگی خود هستند و برای با هم بودن فرصت کمتری دارند، بهتر است که همین فرصت های کوتاه را با گشت زنی در فضای مجازی از دست ندهیم. وی عنوان می کند: بیشتر افراد از چنین فناوری هایی برای تفنن و سرگرمی استفاده می کنند و بیشتر اوقات، وقت خود را بیهوده هدر می دهند.

از بین رفتن آرامش و امنیت

کارشناس ارشد مدیریت پژوهشی و پژوهشگر مسائل اجتماعی اظهارمی دارد: طبق تحقیقی که به تازگی انجام شده است، ایران در استفاده از وایبر در رتبه نخست قرار دارد و به ویژه زنان نیز مقام اول را در استفاده از آن دارند. 

«فریبا باقری» ادامه می دهد: باعث تاسف است که زنانی که وظیفه تعلیم و تربیت دارند، بیشتر وقت خود را در فضای وایبر می گذرانند. وی با اشاره به این که مخالف فناوری نیستیم، عنوان می کند: باید دید از فناوری چه استفاده ای می شود زیرا اگر به دنبال سواد مطبوعاتی، رسانه ای و علمی هستیم باید از ابزارهای خاص آن ها استفاده کنیم. 

وی مهم ترین آسیب گشت زنی مداوم در وایبر را هدر دادن وقت می داند و می گوید: نخستین آسیب این موضوع برای دانش آموزان این است که به جای وقت گذاشتن برای درس خواندن وقت خود را بیهوده هدر می دهند. وی آسیب مهم دیگر را اعتیاد به استفاده از وایبر می داند و می افزاید: به دنبال به وجود آمدن اعتیاد فرصت مدیریت وقت از افراد مختلف گرفته می شود و از سوی دیگر زمانی که فرزندان مشاهده می کنند که والدین شان مدام در وایبر هستند از آن ها الگوبرداری می کنند و به جای تعامل های رو در رو، در فضای مجازی به سر خواهند برد. این کارشناس ارشد مدیریت پژوهشی با بیان این که عده ای از افراد تصور می کنند که استفاده از چنین فضاهایی باعث بالارفتن سطح فکری آن ها می شود، اظهارمی دارد: اگر نخبگان و افراد شاخص در صورت عضو بودن در این فضاها حد استفاده از چنین فضاهایی را مشخص و به عنوان الگو عمل کنند، افراد دیگر هم از آن ها خواهد آموخت که چگونه از این فناوری استفاده کنند. 

وی می افزاید: آسیب استفاده بیش از حد از وایبر زمانی مشخص می شود که متوجه می شویم بچه های مان از ما دور شده اند و به همان اندازه ای که در وایبر باشیم فرزندانمان از ما فاصله می گیرند و فرصت تعامل های رو در رو را از دست می دهند. 

وی بیان می کند: اگر بچه ها مشاهده کنند چنین هنجارهایی در خانواده از سوی بزرگ ترها به ویژه والدین قانون مند شده است، آن ها نیز در این وادی گرفتار و حلقه های خانوادگی متزلزل می شوند. به گفته وی، افراد طبیعی و سالم آن هایی هستند که خودشان را تحت تاثیر شدید فناوری و فشارهای محیطی مختلف قرار نمی دهند. 

یک کارشناس ارشد مردم شناسی هم با برشمردن برخی از مزایای این تکنولوژی اظهار می دارد: چنین امکاناتی سرعت رد و بدل اطلاعات را افزایش می دهد و در بسیاری از موارد مشکلاتی را که در این راه وجود دارد، رفع می کند. «عاقل» اضافه می کند: صرف نظر از ارزان بودن این تکنولوژی باید به برخی از معایب آن نیز اشاره کرد که مهم ترین آن ها هویت نداشتن افراد در فضای مجازی است. 

وی ادامه می دهد: برخی از افراد در چنین فضاهایی خود را با هویت های نادرست برای سوء استفاده از دیگران معرفی و به خوب بودن تظاهر می کنند. وی با بیان این که استفاده از این فناوری ها برای نوجوانان و جوانان جذابیت بیشتری دارد، می افزاید: در این فضا که امکان دارد برخی از افراد هویت غیرواقعی داشته باشند، افراد به سمت و سوی اشخاصی که نمی شناسند می روند و ممکن است آسیب های زیادی در کمین آن ها باشد.