چه کسی «ماوس» را اختراع کرد؟

هر بار که با ماوس خود ‌روی آیکون یک برنامه کلیک می‌کنید، یا به وسیله آن وب‌گردی خود را سهولت می‌بخشید، یا به سادگی از آن برای پخش موسیقی و بسیاری کارهای دیگر استفاده می‌کنید، شاید به این موضوع هرگز توجه نکنید که این ابزار پر‌کاربرد و دوست‌داشتنی، زمانی نبوده است؛ چه کسی با اختراع ماوس، دنیای رایانه‌ها را شیرین کرد؟

اختراع ماوس برای رایانه‌ها، ‌تحولی بزرگ در تاریخچه محاسبات رایانه‌ای بوده است. اختراع این ابزار کوچک و پر‌کاربرد، منجر به آن شد که رایانه‌ها از ماشین‌های بسیار تخصصی که تنها متخصصان و دانشمندان، قابلیت برقراری ارتباط و کار کردن با آن‌ها را داشتند، تبدیل به ابزارهایی ساده شوند که تقریباً همه می‌توانند از آن بهره بگیرند. در حقیقت «داگلاس انگلبارت» (Douglas Engelbart) در سال ۱۹۶۴ با اختراع ماوس روش کار رایانه‌ها را برای همیشه تغییر داد.

نخستین ماوس تاریخ از یک بدنه چوبی، یک صفحه مدور و دو چرخ فلزی تشکیل شده بود که با صفحه‌ای که ماوس‌ روی آن قرار می‌گرفت، ارتباط برقرار می‌کردند. این اختراع در نوامبر ۱۹۷۰ به ثبت رسید تا دنیای رایانه تحولی بزرگ‌ به خود ببیند.

هنگامی که انگلبارت ‌روی ‌طراحی و ساخت نخستین ماوس کار می‌کرد، در مؤسسه تحقیقاتی و پژوهشی استنفورد، وابسته به دانشگاه استنفورد، مشغول به کار بود. وی برای نخستین بار ماوس را این‌ گونه تعریف کرد: نماگر موقعیت مکانی X-Y ‌روی صفحه نمایش. 

هشت سال بعد در ۱۹۷۲ «بیل انگلیش»، آنچه در ماوس‌های نسل بعد دیدیم، یعنی غلتک ماوس را به این طراحی افزود که با چرخ‌های فلزی ماوس انگلبارت جایگزین شد و می‌توانست ‌حرکت را در همه جهات ممکن رصد و ثبت کند. 

این ماوس برای نخستین بار در سال ۱۹۷۳ در موسسه Xerox Alto مورد استفاده قرار گرفت. اما در آن زمان ‌از آن استقبال نشد تا آنکه استیو جابز، اعجوبه شرکت اپل این ایده را به گونه‌ای خلاقانه تغییر داد که اکنون استفاده از رایانه‌ها بدون ماوس دشوار و طاقت‌فرساست. 

ماوسی که شرکت اپل آن را طراحی کرد و توسعه داد از جهات بسیاری با ماوس اولیه متفاوت بود. این ماوس از یک دکمه مستطیل شکل بر روی بدنه خود استفاده می‌کرد و غلتکی خاص در زیر داشت.

البته این ماوس نسبت به ماوس‌های نسل بعد، بسیار سنگین بود و همزمان با Lisa Computer در سال ۱۹۸۳ به کار گرفته شد و نخستین ماوس تجاری جهان بود؛ اما دلیل آنکه این ماوس تنها ‌یک دکمه مستطیل شکل داشت، این بود که از نظر اپل این امر استفاده از ماوس را برای کاربران ساده‌تر می‌ساخت؛ ایده‌ای که تا بیست سال پس از آن پا برجا بود.

پس از آن به مرور زمان، ماوس‌ها تغییرات زیادی به خود دیدند. در سال ۱۹۸۰ برای نخستین بار ماوس‌های اپتیکی رونمایی و استفاده شدند که غلتک را برای همیشه از این ابزار حذف کردند. این تحولات تا به امروز هم با به بازار آمدن ماوس‌های لیزری که تقریباً ‌روی هر سطحی قابل‌استفاده هستند، ادامه یافته است.

انگلبارت در دهه ۶۰ تحولی بزرگ در دنیای رایانه پدد آورد؛ البته این تنها تحولی نبود که وی رقم زد. وی یا خود به تنهایی و یا با همکاری دیگران در طراحی و اختراع ابزارهای بسیار تأثیر‌گذاری دخیل بود؛ ویندوز، تله کنفرانس ویدئویی، هایپر مدیا، ایمیل و اینترنت. 

وی در سال ۱۹۹۷ جایزه ۵۰۰ هزار دلاری Lemelson-MIT که بزرگ‌ترین و پر افتخار‌ترین جایزه برای اختراعات است، از آن خود کرد. وی هم‌اکنون مدیر شرکت خود یعنی Bootstrap است.