پایان ویندوز XP و آغاز یک مایکروسافت جدید

از امروز هشتم آوریل ۲۰۱۴ شرکت مایکروسافت، رسما به پشتیبانی از ویندوز XP یکی از محبوب‌ترین و موفق‌ترین سیستم عامل‌های این شرکت پایان خواهد داد؛ این امر به منزله بازنشسته شدن این سیستم عامل برای همیشه است؛ سیستم عاملی که باور بکنید یا نه، هنوز بر‌ یک چهارم از مجموع رایانه‌های جهان در حال فعالیت است.‌

هنگامی که ویندوز XP متولد شد، جهان هنوز در شوک واقعه ۱۱ سپتامبر بود؛ مدتی بیش از جنگ افغانستان نمی‌گذشت و تنها دور روز پیش از انتشار رسمی ویندوز XP یعنی ۲۵ اکتبر ۲۰۰۱ استیو جابز از نخستین iPod رونمایی کرده بود. 

ویندوز XP که هسته باثبات و قدرتمند NT ویندوز ۲۰۰۰ را در یک واسط کاربری و محیط گرافیکی زیبا و خلاقانه به کار گرفته بود، به سرعت مورد توجه و اقبال قرار گرفت‌ و در چشم‌بر‌هم‌زدنی بساط نسخه قبلی خود (ویندوز ME) را در هم پیچید؛ اما از آنجا که بسیاری هنوز به ویندوز ۹۸ اعتقاد داشتند، این امر با این سرعت در خصوص آن اتفاق نیفتاد، ولی سرانجام پس از مدتی دیگر، خبری از نسخه‌های قبلی ویندوز نبود.

این نسخه از ویندوز به سرعت محبوبیت یافت و به دلیل ثبات و عملکرد خوب خود به شکل چشمگیری توسعه و گسترش یافت، به گونه‌ای که تا پنج سال هیچ جایگزینی برای آن در میان نبود. این فاصله زمانی طولانی‌ترین فاصله در بین نسل ویندوز است. جانشین بعدی XP فاجعه ویندوز Vista را رقم زد که اکنون دیگر به یک داستان مشهور تبدیل شده است. نسخه‌ای از سیستم عامل ویندوز که در ‌‌نهایت شرمساری برای مایکروسافت، حتی نتوانست بیش از ۲۰ درصد سهم بازار را به دست آورد. 

از‌‌ همان آغاز انتشار Vista علایم خوبی در بین مصرف کنندگان در خصوص این نسخه دیده نمی‌شد. دو موضوع همواره در خصوص این نسخه از ویندوز بر سر زبان‌ها بود؛ نخست اینکه ده راه ‌برای Shut Down کردن Vista وجود داشت – نمادی از بی‌ثبات بودن و نبود یکپارچگی سیستم عامل و دوم آنکه «بالاخره باید یک حرفی زد!»، کنایه از رفع تکلیف مایکروسافت در انتشار یک چنین نسخه بی‌ثباتی از سیستم عامل.

یکی از بارز‌ترین شکایات درباره این نسخه از ویندوز امکانات وعده داده شده‌ای بود که هیچ‌گاه به میدان عمل نرسیدند؛ نمونه آن WinFS بود که یک فایل سیستم با اهداف بلند‌پروازانه بود. در واقع Vista نسبت به XP چیز زیادی عرضه نمی‌کرد، به غیر از آنکه از محیط گرافیکی متفاوت و چشم‌نواز‌تری برخوردار بود که البته به دلیل ‌ناسازگاری با هسته سیستم عامل، خود موجب مصیبت‌های فراوانی بود. 

ابزار UAC یا‌‌ همان User Access Control بیشتر اوقات کاربران را با پرسش‌های پیاپی خود کلافه می‌کرد. برخی از برنامه‌های قدیمی با این نسخه از ویندوز همخوانی نداشت، سخت افزار‌ها به خوبی با سیستم عامل سازگار نمی‌شدند و بسیاری از کاربران از عملکرد کند سیستم عامل شکایت داشتند. 

کار به آنجا رسیده که مایکروسافت برای آنکه این نسخه از ویندوز روی دستش نماند، اعلام کرد ‌از اوت ۲۰۰۸ به سازندگان PC اجازه نمی‌دهد، ‌محصول خود را با ویندوز XP به شکل پیش نصب ارائه کنند؛ یعنی کمتر از یک سال پس از انتشار رسمی Vista در صورتی که در حالت عادی این فاصله باید دو سال بعد از انتشار نسخه جدید باشد. 

اما در پایان فشارهای رسانه‌ای و سیل انتقادات از Vista و همچنین پیشنهاد تحلیلگران مبنی بر اینکه مایکروسافت تا سال ۲۰۰۹ XP را زنده نگاه دارد، منجر به نجات جان ویندوز XP شد و سرانجام مایکروسافت‌ با بی‌میلی اجازه داد تا لپ‌تاپ‌ها و PC‌های به اصطلاح Low-Power تا سال ۲۰۱۰ همچنان به ارائه نسخه XP به شکل پیش نصب ادامه دهند. 

اما ویندوز ۷ که در اکتبر ۲۰۰۹ کار خود را آغاز کرد منجر به آن شد که فاجعه و مصیبت Vista فراموش شود. این نسخه، بهترین نسخه از سیستم عامل ویندوز بود و توانست تنها در شش ماه نخست کار خود، بیش از ۱۰۰ میلیون بار فروش رود؛ نسخه‌ای موفق که توانسته بود بار دیگر مایکروسافت را سربلند کند و جایزه‌های فراوانی را به عنوان محصول بر‌تر سال در نشریات گوناگون از آن ‌خود کند.

اما تنها سه سال از عمر این نسخه گذشته بود که ‌یکباره داستان Vista با ارائه نسخه ۸ ویندوز تکرار شد. در این نسخه از ویندوز مایکروسافت همه تلاش خود را به کار گرفت تا مفهوم جدید Metro را معرفی و نهادینه کند و در پی آن نرم‌افزارهای مدرن را وارد عمل کند؛ تلاشی که در زمان مدیر عامل جدید این شرکت Satya Nadella به عنوان خط مشی «مایکروسافت جدید» شروع شد و همچنان مایکروسافت به این ایده پایبند است. 

این بار نیز بسیار زود نشانه‌های شکایت از سیستم عامل جدید در بین کاربران خود را نشان داد؛ هرچند شکایات به اندازه Vista نبود و در واقع عمق فاجعه نیز به آن حد نبود، داستان ویندوز ۸ یادآور روزهای تلخ Vista بود.

البته مایکروسافت که تجربه ارزشمند Vista را در کوله‌بار خود داشت، این بار هوشمندانه‌تر کار کرد و با گذشت اندکی، اقدام به بروزرسانی نسخه جدید سیستم عامل خود به ۸.‌۱ کرد و برخی از ایرادات اساسی آن را برطرف نمود؛ اما ‌۸.‌۱ چیزی نیست که بتواند کاربران را قانع کند و درست است که منوی استارت در آن بازگشته، ‌همچنان نمای Metro برای بسیاری غریب، پیچیده و آزار دهنده است. 

در واقع خود مایکروسافت نیز به خوبی آگاه است که ویندوز ۸.‌۱ تنها به معنی خرید زمان برای فرار از تکرار تجربه Vista است؛ فراری تا سال ۲۰۱۵ که در ‌‌نهایت نسخه ۹ ویندوز منتشر می‌شود و بسیاری منتظرند ببینند این بار مایکروسافت چه‌ در آستین دارد. 

امروز، زمان بسیار متفاوتی از سال ۲۰۰۱ و تولد XP است؛ متفاوت هم برای مایکروسافت و هم برای کاربران. دنیای امروز برای این هر دو دنیای آنلاین و تحت Cloud است. انتشار نرم افزارهایی نظیر Office ۳۶۵ دقیقا نشان‌دهنده خط و مسیر حرکتی مایکروسافت به سمت دنیای Cloud است. 

جمله Nadella در کنفرانس اخیر مایکروسافت نیز بیانگر همین نکته است. وی در این کنفرانس گفت: رها‌ کردن آنچه تاکنون ساخته‌اید، دیوانگی است، و همچنین اگر نخواهید آنچه را ساخته‌اید، ‌بر ‌دستگاه‌های مختلف منتقل کنید، این نیز دیوانگی است؛ این جمله دقیقا بیان مسیر آینده مایکروسافت جدید است: تحت Cloud و Multi-Platform. 

هیچ کس نمی‌داند. شاید هیچ ویندوز ۹‌ای در کار نباشد. البته ویندوز هنوز هم برای مایکروسافت با اهمیت است؛ اما شاید همان گونه که امروز ‌(هشتم آوریل ۲۰۱۴) مایکروسافت ویندوز XP را خاموش می‌کند، ‌برای این شرکت یک گام بیشتر در مسیر Cloud مهم‌تر از پیروزی در عرصه ارائه محیط عمل Client باشد.