آذربایجان، سرزمین خوراکی های به یادماندنی

آذربایجان، سرزمین عجایب و خرده فرهنگ های خاص است. اقلیمی است که سلایق مردمانش عادات و رفتارهای آنها را شکل می دهد. همان طور که رفتار ها و مهمانداری هایشان، نغمه ها و هنر سازهایشان، دیانت و معنویت شان و در نهایت شجاعت و مردانگی شان. حتی عادات غذایی آنها هم زبانزد خاص و عام است. خوردنی هایی که بیشتر در جغرافیای آذربایجان می توان آنها را پیدا کرد و نه در جای دیگر.

برخی از این غذاها و اقلام خوردنی به نام شهرستان های مختلف این استان شهره شده اند. تا آنجا که آن نوع غذایی و شهرستان خاستگاه آن معرف متقابل همدیگر شده اند. به عنوان مثال شهر زنوز با سیب مخصوص و معطر و خوش رنگش شهره شده است. در عین حال این نوع سیب هم بیشتر به نام سیب زنوز معروف است تا نام علمی و عمومی سیب قرمز! در این گزارش به تعدادی از این خوردنی ها می پردازیم:

کوفته تبریزی:
اگر بخواهید غذاها و یا خوراکی های کل ایران را لیست کنید شک نکنید که « کوفته تبریزی» در زمره ی پنج نوع خوردنی اول ایران قرار می گیرد. کوفته تبریزی به لحاظ طعم آن و نیز شیوه پخت و شکل آن به یکی از دلچسب ترین و شاید پر بحث ترین خوردنی های ایران و آذربایجان مبدل شده است. کوفته اکنون به برند غذاهای آذربایجان شهره گشته است.

قرابیه تبریز:
اگر به تبریز بروید و از شیرینی مخصوص آن یعنی «قرابیه» نخرید سفر شما یکی چیزی کم دارد. این شیرینی گرانقیمت، به معیاری برای میزان تشریفات و مهمان دوستی آذربایجانی ها مبدل شده است. به این معنی که اگر در یک جشن و مراسم دید و بازدید به شما تعارف کردند مطمئن باشید که برای صاحب خانه خیلی عزیز بوده اید!
در مورد خوردنی های معروف تبریز می توان ریس و نوقا و پشمک را هم در این گروه دسته بندی کرد.

اما هرگز به گرد کوفته و قرابیه نمی رسند.

نان اسکو:
خوردنی های استان آذربایجان تنها به خوردنی های تبریز محدود نمی شود. هر یک از شهرستان های این استان هم برای خود در این باره اسم و رسمی به هم زده اند. اسکو هم از جمله این شهرستان هاست که به لحاظ « نان» مخصوص و خوش عطر و بویش معروفیت دارد. گندم استحصال شده از مزارع این شهرستان و نحوه پخت آن سبب شده تا نان حاصل از آن نیز از ویژگی منحصر بفردی برخوردار شود.

نان اهری:
اهری نوعی نان روغنی کوچکی است که از حضور قدرتمندانه اش در مرکز استان چند ده سالی نمی گذرد. حتی اگر قدمت آن در شهر منتسب به آن طولانی  هم باشد تا این اندازه در سفره های غذایی مردم آذربایجان جا باز نکرده بود. اما حالا طعم ترد و ماندگارش سبب شده تا این نوع خوراکی سبک و در عین حال مقوی به پای ثابت تمام سفره های افطار و مراسم احسان و نذورات آذربایجانی ها و حتی آذربایجانی های مقیم سایر شهرها تبدیل شود.

همانطور که از نام آن برمی آید خاستگاه این نوع نان را باید به شهرستان اهر نسبت داد. اما حالا تبریزی ها هم از نظر تولید و مصرف این نوع خوراکی محبوب بچه ها و بزرگترها از خود اهر هم پیشی گرفته اند.

سیب زنوز:
در کنار خشکبار، «سیب»، محصول غالب باغات آذربایجان است. این همه گیری در کاشت و برداشت سیب به حدی رسیده که مردم آذربایجان تنها به کاشت، خرید و مصرف یک یا دو نوع سیب اکتفا نمی کنند. برای آذربایجانی ها هر سیب طعم و مزه خاص خود را دارد. از سیب سفید و قرمز مراغه گرفته تا سیب زنوز! و البته این آخری از شهرت و طعم خاص و بیشتری برخوردار است.

زنوز شهر کوچکی است در شهرستان مرند. اما سیب های کوچک و آبدار و در عین حال خوش آب و رنگ آن چیزی نیست که بتوان این شهر کوچک را فراموش کرد!

کباب بناب:
در میان همه ی خوراکی ها و غذاهای آذربایجان از کنار این یکی هرگز نمی توان به سادگی گذشت. بوی و عطر چنین کبابی تا سر کوچه و خیابان هم می رسد. بناب یکی از شهرستان های بزرگ و معروف آذربایجان است که به لحاظ همین غذای خاص بر شهرت آن افزوده شده است. نه تنها در تبریز که در اغلب شهرهای بزرگ ایران می توان بر سر در بسیاری از رستوران ها و غذاخوری های تابلو معروف «کباب بناب» را مشاهده کرد.

در مورد اصالت این غذا در شهرهای مختلف نمی توان در اینجا بحث کرد اما این نوع کباب با کباب معمولی و متداول چه از نظر اندازه و چه از نظر طعم و مزه، ترکیبات و نحوه پخت فرق های اساسی دارد که باعث شده تا کباب بناب متمایز از بقیه ی کباب ها باشد.
کباب فقط بناب و بناب هم به خاطر کباب !

باسلوق مراغه:
این شیرینی طبیعی آنقدر به شهرت رسیده که وارد فرهنگ ضرب المثل ها و تکه کلام های مردم آذربایجان هم شده است. تا آنجا که در توصیف کنایه آمیز یک موضوع و درخواست غیر منتظره و پر توقع یک نفر، از اصطلاح «مراغه باسلوقی» استفاده می کنند. شیرینی خوش طعمی که بیشتر در مهمانی ها و ایام عید جایگاه ویژه ای را در آجیل فروشی های تبریز پیدا می کند و بر صدر می نشیند.

گردوی آذرشهر:
درختان بلند و سر به فلک کشیده شهرستان آذرشهر یکی از خوشمزه ترین و گران ترین محصول باغی ایرانیان را عرضه می کنند. گردو! محصولی که هم در جیب پیرزنان و پیرمردان مهربان آذربایجان یافت می شود و هم بر سر سفره هفت سین و بساط آجیل شب یلدا! در همه ی شهرها و روستاهای آذربایجان تقریبا گردو استحصال می شود اما طعم و مزه گردوی آذرشهر چیز دیگری است. هم رنگ و طعم خاصی دارد و هم از شکنندگی آسان و اندازه درشت تری برخوردار است.

مرغوب ترین و گران ترین گردوی آذربایجان به نام «آذرشهر» رقم خورده است. شک نکنید که می توان گردوی این شهرستان را همردیف گردوی همدان و تویسرکان به رقابت تنگاتنگ کشید.