نیاکان ما شب یلدا را به صرف این که بلندترین شب سال است گرامی نمی داشتند بلکه مناسبت این شب زنده داری جدال با تاریکی بوده است تا خورشید طلوع کند و صبح بدمد و جشن بگیرند
امشب، یلداست. عید تولد مهر یا میترا و باززاده شدن خورشید. نیاکان ما شب یلدا را به صرف این که بلندترین شب سال است گرامی نمی داشتند بلکه مناسبت این شب زنده داری جدال با تاریکی بوده است تا خورشید طلوع کند و صبح بدمد و جشن بگیرند و البته نوعی نگرانی از آمدن زمستان. اقتصاد کشاورزی و مشکلاتی که فصل سرما پدید می آورد ذهنیت منفی در برابر زمستان ایجاد کرده بود و با شب زنده داری خود را آماده مقابله با فصل سرما می کردند چندان که نوروز نیز به خاطر پایان این فصل جشن گرفته می شود. بنا براین شب یلدا نه با شب وتاریکی که با روز و خورشید نسبت دارد و به همین خاطر روز بعد را " خور روز"می نامند. یکی از استنادات کسانی که روح شعر حافظ را احیای آیین مهر و خود شاعر را یک میترایی می دانند بیت مشهور درباره یلداست: صحبت حکام ظلمت شب یلداست نور ز خورشید خواه گو که برآید
