شهرک‌های صنعتی به دلیل نقش بسیار ارزنده و مهمی که برای ایجاد اشتغال، تعادل اقتصادی، استفاده از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های استان‌ها و بهبود وضع صادرات در یک کشور دارند از اهمیت بسیاری برخوردارند.
واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی از حضور و فعالیت در آنها تأثیر پذیرفته و از ابعاد مختلفی می‌توان با بهره‌گیری از توانمندی‌های موجود در شهرک‌های صنعتی برای بهبود واحدهای صنعتی تلاش کرد.
محمدعلی عسگری امروز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبریز اظهار کرد: در سال 1363 متعاقب مصوبه قانونی و تصویب مجلس شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان‌شرقی تأسیس و به شکل مدون و
گسترده فعالیت خود را در منطقه شمال‌غرب کشور آغاز کرده است.
وی افزود: با توجه به تاریخ تکوین آن در منطقه شمال‌غرب و استقرار شرکت در تبریز سرپرستی و انجام امور مربوط به استان آذربایجان‌غربی و منطقه اردبیل نیز از طریق شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان‌شرقی صورت می‌گرفت که در نیمه دوم سال 1369 و سال 1373 به ترتیب استان آذربایجان‌غربی و اردبیل از این شرکت منفک و مستقلاً به فعالیت پرداخته و شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی نیز رسالت قانونی خود را منحصراً در استان آذربایجان‌شرقی متمرکز کرد.
عسگری تصریح کرد: نخستین شهرک صنعتی شمال غرب کشور به نام شهرک صنعتی شهید رجایی، بزرگ‌ترین شهرک در منطقه شمال غرب کشور به نام شهرک صنعتی شهید سلیمی و تنها شهرک صنعتی سرمایه‌گذاری خارجی در کشور در حوزه شهرک‌های صنعتی استان آذربایجان شرقی واقع شده است.
وی، عدم نیاز به دریافت مجوزهای جداگانه از ادارات مختلف، مستثنی بودن از قانون شهرداری‌ها، پرداخت نقد و اقساط هزینه‌های انتفاع از تأسیسات، صدور رایگان و در اسرع وقت مجوزهای ساخت و ساز و پایان کار، واگذاری اداره شهرک صنعتی به هئیت امنای صاحبان صنایع، امکان اجاره سالن‌های آماده برای تسریع در بهره‌برداری از واحد تولیدی و کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری به دلیل استفاده از خدمات مشترک سازماندهی شده توسط شهرک‌های صنعتی از جمله آب، برق، تلفن، گاز و تصفیه خانه فاضلاب را از جمله مزایای استقرار صنایع در شهرک‌های صنعتی عنوان کرد.
مدیرعامل شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی با بیان اینکه سرمایه‌گذاری برای رشد در آینده از طریق شهرک‌های صنعتی یک برنامه استراتژیک محسوب می‌شود، اظهار کرد: نقش شهرک‌های صنعتی به عنوان یک کاتالیزور در جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی برای رشد توسعه صنایع در حال ظهور بر هیچ‌کس پوشیده نیست.
عسگری عنوان کرد: شهرک‌های صنعتی به عنوان بازوی استراتژیک دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان ستون رشد و توسعه اقتصادی قلمداد می‌شوند؛ اگرچه نقش وزارت صنعت، معدن و تجارت در ایجاد شهرک‌های صنعتی کاملاً شفاف است، اما سایر سازمان‌ها و نهادهای دولتی باید ابزارهای حمایتی خود را به کار گیرند و روند ایجاد و توسعه شهرک‌های صنعتی را تسریع بخشند.
* خوشه‌های صنعتی
امروزه توسعه از طریق ابداع خوشه‌ای نقش محوری و بارزی در سیاست‌های اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه یافته ایفا می‌کند. اگر رویکردهای گذشته تمرکز بیشتری بر اقتصاد کلان داشته‌اند، اینک کسب و کار خرد، احساس مسئولیت نسبت به افزایش قابلیت رقابت واحدهای کوچک و متوسط، بهبود ارتباطات شبکه‌ای، تأکید بر حمایتهای غیرمستقیم در مقابل پرداخت یارانه، ترکیب رقابت و همکاری به منظور تقویت یادگیری و نوآوری، ارتقای سطح همکاری واحدهای کوچک و بزرگ و تقویت مثلث همکاری خوشه‌ها، دولت و دانشگاه مورد تأکید و توجه بیشتری قرار می‌گیرد.
هر قدر نگاه به حل مسائل از سطح بین‌المللی، ملی و بخشی به سمت منطقه‌ای و محلی، مبتنی بر قابلیت‌های پویای سیستم‌های اجتماعی شکل یافته بر پایه فرایندهای طبیعی پیش می‌رود، توجه به کسب و کار خرد در قالب شبکه ارتباطی قابل تعریف ذیل بحث توسعه خوشه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود.
حدود دو دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه‌ها، به عنوان یک استراتژی نوین مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاستگذاران در کشورهای صنعتی و در حال توسعه است. سازمانهای بین‌المللی همچون UNIDO,ILO و بانک جهانی نیز طرح‌های متعددی را از طریق توسعه خوشه‌های صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت کرده‌اند.
امروزه در اکثر کشورهای جهان، صنایع کوچک و متوسط از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، تولید صنعتی و ارائه خدمات در حال نقش‌آفرینی هستند. همچنین در کشورهای در حال توسعه، صنایع کوچک و متوسط عامل راهبردی برای توسعه اقتصادی، اشتغال زایی و رقابت‌پذیری صنایع هستند.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان‌شرقی تصریح کرد: از حدود سه دهه پیش خوشه‌های صنعتی منطقه‌ای سازماندهی صنایع کوچک و متوسط در نقاط مختلف جهان در رشته‌های متعدد صنعتی پیاده شده است که از نتایج آن می‌توان به جهانی شدن اقتصادهای محلی – افزایش درآمد سرانه آنها – ایجاد اشتغال و رشد و توسعه درون‌زای مبتنی بر توانمندی‌های این مناطق اشاره کرد. به علاوه از دیگر مزایای این الگوی سازماندهی صنایع – هدفمند بودن- هرچه تخصصی‌تر شدن و اقتصادی‌تر بودن خدمات و پشتیبانی‌ها از صنایع مجتمع در خوشه است.
وی ادامه داد: اهمیت خوشه‌های صنعتی در توسعه پایدار کشور موجب شد که استقرار کارگاه‌های کوچک در شهرک‌های صنعتی و اختصاص محل و زون مشخص در درون شهرک‌ها برای این کار یکی از هدف‌های سازنده شرکت شهرک‌های صنعتی باشد که به منظور تکمیل زنجیرهای تولید و ارتقاع کیفیت محصولات با استفاده از فن‌آوری‌های جدید و دانش روز و نیز کارآفرینی با توجه به زمینه خوب و کارگاه‌های کوچک در جذب و به‌کارگیری جویندگان کار، دنبال شود.
عسگری متذکر شد: با توجه به بررسی‌های به عمل آمده، کارگاه‌های کوچک به دلایل مختلف از جمله سهولت قانون کار امکان دقت عمل بیشتر و امکان استفاده از توانمندی‌های یکدیگر، به عهده گرفتن پاره‌ای از وظایف کارخانه‌های بزرگ امکان سهل انعطاف‌پذیری کارگاه و ماشین‌آلات و سایر موارد امروزه مدنظر و مورد حمایت اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. شکل متداول استقرار صنایع و کارگاه‌های کوچک در اغلب کشورهای صنعتی به صورت خوشه‌ای بوده و به عنوان خوشه‌های صنعتی مطرح است.
خوشه صنعتی قطعات خودرو:
به برکت وجود صنایع مادر و قابل توجه در امر ساخت قسمت‌های عمده‌ای از لوازم و قطعات خودرو ( حدود 87 درصد از قطعات خودرو) و با مغتنم شمردن ایجاد شهرک فن‌آوری خودرو تبریز که این خود دلیل بارزی بر توسعه یافتگی و دارا بودن پایگاه قوی ساخت قطعات خودرو تبریز بشمار می‌رود، توافقات اولیه برای خرید 63 هکتار دیگر از اراضی گروه ماشین‌سازی تبریز به منظور ساخت و واگذاری کارگاه‌های صنعتی در اندازه‌های مناسب و با برخورداری از تسهیلات مساعد در منطقه صنعتی شهر تبریز انجام گرفته است. اراضی مذکور در جهت توسعه شهرک فن‌آوری خودرو تبریز و همجوار با آن انتخاب شده تا در کارگاه‌هایی که در این اراضی احداث خواهد شد، پیوندهای پیشین، پسین و حلقه ارتباطی و زنجیرهای تولیدی قطعات خودرو به وجود آیند.
* خوشه صنعتی چرم و صنایع وابسته
صنعت چرم و چرمسازی و صنایع پیش نیاز و وابسته از حدود 60 تا 70 سال پیش در تبریز به صورت سنتی و سپس نیمه مکانیزه رواج یافته و با گسترش قابل توجهی اینک حدود 300 واحد صنعتی تنها در یک منطقه از شهرستان تبریز در زمینه چرم فعالیت می‌کنند.
شهرک صنعتی چرم شهر در حال اجرای این شرکت به وسعت بیش از 100 هکتار در مجاورت مجتمع واحدهای مذکور انتخاب شده است که با توجه به شرح فوق فعال بودن و رواج صنعت چرم به معنی اعم آن روشن می‌شود. بنابراین جا دارد در زمینه صنایعی که از فرآورده‌های واحدهای صنعتی چرم تغذیه کرده و به نام صنایع تبدیلی چرم می‌توان از آنها یاد کرد. اقدامات جدی در قالب خوشه صنعتی معمول بوده و
قدم بلندی در ساماندهی و تربیت کادر فنی و آکادمیک در این رشته از صنعت به شمار می‌رود.
باید با ایجاد شهرک صنعتی چرمشهر خوشه صنعتی چرم و محصولات جانبی و صنایع وابسته چرم، انستیتو چرم و دیگر اقدامات بنیادین، استان آذربایجان شرقی جایگاه قدیمی خود را در این زمینه بازیافت کند.
خوشه صنعتی سرامیک و چینی
وجود منابع و معادن غنی خاک چینی در استان به ویژه در منطقه مرند و به تبع آن فعالیت واحدهای بزرگ صنعتی در خصوص تهیه و آماده‌سازی خاک چینی و انجام قسمت‌هایی از پروسه استخراج – غنی‌سازی – آماده‌سازی و فرآوری مواد اولیه در منطقه، فعالیت در زمینه سرامیک و چینی را ممکن ساخته است و ایجاد شهرک تخصصی سرامیک نیز در این شهرستان بر این اساس بوده است.
اشتغال عده‌ای از اهالی بومی به ساخت ظروف و لوازم سرامیک از قدیم‌الأیام در منطقه زنوز مرند دلیل بر گرایش و توجه به صنعت مذکور بوده که با تکیه بر این صنعت بومی می‌توان نسبت به احیا، توسعه و ارتقای آن اقدام کرد.
انیستیتو شیشه و سرامیک که در اراضی شهرک سرامیکی مرند مشغول تربیت پرسنل و آموزش صنایع مرتبط با سرامیک و چینی است از امکانات بالقوه محلی به حساب می‌آید که باید مغتنم شمرده شود. با توجه به شرح فوق ایجاد خوشه‌های صنعتی در این زمینه در شهرستان مرند در جوار شهرک تخصصی سرامیک مورد استقبال جویندگان کار و فارغ‌التحصیلان انیستیتو شیشه و سرامیک خواهد بود.
مجتمع کارگاهی محصولات چوبی
(مبلمان – دکوراسیون – کابینت سازی و تخته سه لائی و نئوپان)
نظر به موقعیت طبیعی استان آذربایجان شرقی در تولید مواد اولیه جهت صنایع مذکور و بررسی‌های مقدماتی و امکان‌سنجی در خصوص رواج و رونق صنایع جنبی چوبی در سطح این استان و به ویژه در تبریز ( 173 واحد با اشتغال 2000 نفر) ایجاد مجتمع کارگاه‌های محصولات چوبی از استقبال مناسبی برخوردار خواهد بود.
مدیر عامل شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی در بخش دیگری از این گفت‌وگو ابراز داشت: 51 شهرک صنعتی مصوب در آذربایجان شرقی وجود دارد که 36 شهرک ناحیه در حال بهره‌برداری و 13 شهرک و ناحیه نیز در حال احداث است.
عسگری، کل مساحت این شهرک‌ها را 9 هزار و 111 هکتار اعلام کرد و بیان داشت: در شهرک‌های صنعتی استان آذربایجان شرقی تا به امروز 12 هزار و 670 میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شده و اشتغال بیش از 40 هزار نفر را فراهم کرده است.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان‌شرقی از پیشرفت 30 درصدی مراحل اجرایی و عملیاتی شهر صنعتی بعثت به عنوان بزرگ‌ترین شهرک صنعتی خاورمیانه خبر داد.
عسگری ادامه داد: شهرک صنعتی بعثت که در واقع فاز دوم شهرک سرمایه‌گذاری خارجی است، نه تنها افتخار آذربایجان؛ بلکه افتخار ایران زمین است.
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان شرقی ادامه داد: با ایجاد این شهرک صنعتی، استان آذربایجان شرقی برای 50 سال آینده جواب خواهد داد.
وی متذکر شد: مطالعات این شهر صنعتی به گونه‌ای انجام شده که در آینده در بخش‌های مختلف آن دچار مشکل زیرساختی نباشیم و بتوانیم آن را به عنوان الگویی موفق به بخش صنعت عرضه کنیم.
عسگری گفت: شهرک بعثت بدون شک می‌تواند به یک مرکز فعالیت اقتصادی بزرگ قابل توجه در خاورمیانه تبدیل شود و با جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی در توسعه صنعتی کشور نقش قابل توجه داشته باشد.
وی به مزیت‌های ویژه شهرک بعثت به توپوگرافی مناسب که تقریباً نیاز کمتری به آماده‌سازی زمین و صرف هزینه‌های زیاد نیست اشاره کرد و گفت: همجواری با دو شهرک سرمایه‌گذاری خارجی و صنایع ساختمانی برای واحدهای صنعتی انگیزه فعالیت‌های زنجیرهای را در قالب ارتباطات افقی و عمودی دوچندان کرده است.
